Kapsayıcılık, Eşitlik ve Çeşitlilik Nedir?

Kapsayıcılık, eşitlik ve çeşitlilik artık sadece insan kaynakları politikası değil, kurumsal başarının anahtarıdır. Çünkü bu sayede çalışan bağlılığı, inovasyon ve performans artıyor.

Kapsayıcılık, Eşitlik ve Çeşitlilik Ne Demek?

Günümüz iş dünyasında başarının ve sürdürülebilirliğin anahtarı, insan farklılıklarını anlamak ve değer vermekten geçiyor. Tam da bu noktada kapsayıcılık, eşitlik ve çeşitlilik kavramları devreye giriyor. Peki, kapsayıcılık, eşitlik ve çeşitlilik nedir? Bu kavramlar yalnızca insan kaynakları politikalarının değil, aynı zamanda kurumsal stratejilerin de temel taşları haline gelmiştir.

“Çeşitlilik, Eşitlik ve Kapsayıcılık Nedir?” sorusuna kavram bazında açıklık getirelim:

Çeşitlilik: Mevcut çalışanların farklılığını anlatır. Cinsiyet, yaş, milliyet, etnik köken, engellilik durumu, inanç sistemi, cinsel yönelim, yaş, sosyoekonomik arka plan gibi insanların sahip olduğu tüm farklılıkları içine alır. Yani farklı düşüncelerdeki, geçmişlerdeki, kimliklerdeki, deneyimlerdeki insanların oluşturduğu gruplardır.

Eşitlik: Kurum içinde herkes için fırsat ve gelişim adaleti demektir. Fırsat eşitliğinin önündeki engellerin kaldırılması ve bu yönde olumlu adım atılmasıyla can bulur.

Kapsayıcılık: Çeşitliliğe saygı duyulan, katılımcı ve destekleyici bir atmosfer yaratılmasını anlatır. Farklılıklara sahip bireylerin, ait hissettikleri ve değer gördükleri bir ortamda eşit şekilde katılım sağlayabilmeleridir. Çalışanların değerli hissetmelerini sağlar.

• Kapsayıcılık Neyi İfade Eder? Kapsayıcılık, sadece farklı kişileri aynı ortamda bulundurmak değildir. Bu kişilerin seslerini duyurabilecekleri, karar alma süreçlerine katılabilecekleri alanlar yaratmayı ifade eder.

• Kapsayıcılık Kavramı Nedir ve Neden Önemlidir? Yukarıdaki açıklamaya ilave, “çalışanların tamamının kendini değerli ve güvende hissetmesini sağlamaktır” diyebiliriz. Kapsayıcı bir bakış açısı, her bireyin potansiyeline ulaşabileceği bir iklim yaratır.

Çeşitlilik, eşitlik ve kapsayıcılık kavramları doğru uygulandığında kurum içinde çalışanların birlikte, kendilerini rahatça ifade ederek, değerli hissederek çalışabildikleri bir atmosfere zemin hazırlar.  

Dünya Ekonomik Forumu verilerine göre, 2020’de çeşitlilik ve kapsayıcılık çalışmalarına, dünya genelinde 7,5 milyar dolar yatırım yapıldı. 2026’de bu yatırım tutarının 15,4 milyar dolara ulaşması hedefleniyor.

Çeşitlilik ve Kapsayıcılık Politikası Nedir?

Şirketlerin oluşturduğu çeşitlilik ve kapsayıcılık politikası, işe alım süreçlerinden terfilere kadar tüm kurumsal faaliyetlerde adil davranmayı amaçlayan ilkeler bütünüdür.

Bu politikalar şunları içerebilir:

• Farklı geçmişlere sahip çalışanların işe alımı, terfileri ve atanmaları.
• Cinsiyet eşitliğini gözeten ücretlendirme ve yönetim politikaları. Biliyoruz ki cinsiyete dayalı ücret farkı Avrupa’da da sorun.
• Engelli bireylerin kuruma tam katılımı için fiziksel ve dijital erişilebilirlik. Sadece bedensel değil zihinsel engeli olanların da kapsanması. Otizmli ve down sendromlu çalışanlar olabilmesi için zemin yaratılması.
• LGBTQ dostu çalışma ortamları.

Kapsayıcı Bakış Açısı Nedir?

Kapsayıcı bakış açısı, yalnızca görünen farklılıkları değil; düşünce tarzı, değerler ve yaşam deneyimlerini de kapsayan geniş bir perspektifi ifade eder. Böyle bir yaklaşım:

• Çatışmaların yapıcı çözüme kavuşmasını sağlar.
• Takım içi yaratıcılığı artırır.
• Müşteri ihtiyaçlarını daha derinden anlamayı mümkün kılar.

Kapsayıcılık Örnekleri

Dünyadan bazı kapsayıcılık örnekleri:

• Microsoft: Engelli bireyler için özel işe alım programları ve erişilebilir yazılım tasarımlarıyla örnek teşkil ediyor.
• Accenture: LGBTQ çalışanlar için kapsayıcı haklar sunarak %100 CEI (Corporate Equality Index) puanı aldı.
• Unilever: Kadın lider sayısını artırmaya yönelik global programlar yürütüyor.

Ülkemizden de bu konuyla ilgili güzel örnekler var:

• Koç Holding: Dünya Ekonomik Forumu'un 2020 Cinsiyet Uçurumu Raporu'nun Veri ve Yapay Zeka (YZ) rollerinin %26'sını kadınların oluşturduğu tahmininden yola çıkan Koç Holding, YZ alanında kadınların yetkinliklerini geliştirmeye odaklanan Türkiye'deki ilk eğitim programını devreye soktuğunu duyurdu.
• Eker Süt Ürünleri: Tohum Otizm Vakfı'nın danışmanlığıyla hayata geçirdiği modeli ile otizmli çalışan istihdamında fark yaratıyor.

Çeşitlilik, Eşitlik ve Kapsayıcılık İngilizce Karşılıkları

Bu kavramların İngilizce karşılıkları şöyledir:

• Çeşitlilik → Diversity
• Eşitlik → Equity
• Kapsayıcılık → Inclusion

Bu üçlü, sıkça DEI (Diversity, Equity, Inclusion) kısaltmasıyla anılır.

Çeşitlilik, Eşitlik ve Kapsayıcılığın Faydaları

1. Finansal Performansı Artırır: McKinsey & Company'nin 2020 tarihli raporuna göre, etnik çeşitlilik bakımından en üst çeyrekte yer alan şirketler, finansal başarı açısından diğer şirketlere kıyasla %36 daha yüksek performans gösteriyor.
2. İnovasyon ve Yaratıcılığı Güçlendirir: Boston Consulting Group araştırması, çeşitlilik içeren yönetim ekiplerine sahip şirketlerin inovasyon gelirlerinin %45’e ulaştığını, bu oranın az çeşitli ekiplerde %26 olduğunu ortaya koymuştur.
3. Çalışan Bağlılığı ve İş Tatmini Artar: Harvard Business Review'a göre, kapsayıcı liderliğe sahip şirketlerde çalışan bağlılığı %70 oranında daha yüksektir. Kapsayıcılık, çalışanların kendilerini değerli ve güvende hissetmelerini sağlar.
4. Yetenek Kazanımında Avantaj Sağlar: PwC’nin 2023 Küresel Kapsayıcılık, Eşitlik, Çeşitlilik Araştırması, kapsayıcı politikaları olan şirketlerin %75’inin yetenekleri çekmede daha başarılı olduğunu göstermiştir.
5. Şirketler Daha Hızlı Büyür: Uluslararası Çalışma Örgütünün “Women in Business and Management” raporuna göre kapsayıcı şirketler, kapsayıcı olmayan şirketlere kıyasla iki kat daha hızlı büyüyor. Yaklaşık yüzde 50 daha fazla gelir elde ediyor.
6. Kurumsal İtibar ve Marka Değeri Yükselir: Çeşitlilik ve kapsayıcılık politikaları, özellikle Z kuşağı gibi sosyal farkındalığı yüksek çalışanlar ve tüketiciler için markaların tercih edilme sebebidir.
7. Kurumsal Verimlilik Artar: Deloitte Türkiye’nin 2022’de yayımladığı “Türkiye’de Çalışma Hayatında Çeşitlilik ve Kapsayıcılık Raporu”na göre, iş yerinde ön yargılarla karşılaşan veya ayrımcılığa uğrayan çalışanların verimlilikleri yüzde 70’e dek düşüyor.
8. Daha Etkin Problem Çözümü Sağlar: Farklı bakış açılarına sahip ekipler, problem çözmede daha yaratıcı ve etkili olabiliyor. Karar alma süreçlerinde çeşitlilik, grup düşüncesini azaltır ve riskleri dengeler.
9. Bilişsel Esnekliği ve Empatiyi Geliştirir: Çeşitliliğe maruz kalmak, bireylerin farklı kültür ve görüşleri anlama becerisini artırır. Bu durum hem duygusal zekâ hem de ekip içi empatiyi besler.

Tüm bunlara ilave olarak kapsayıcı kurumlar geleceği şekillendirir diyebiliriz.

Şirketler ve İnsan Kaynakları Yönetimleri Uyumlanmak Zorunda

Kurumlar sadece yetenek kazanımı ve yönetimi için değil, varlığını sürdürebilmek için de çalışanların beklentilerini doğru analiz etmelidir. Kurum kültürleri de bu doğrultuda şekillenmelidir. 

Kapsayıcılık, eşitlik ve çeşitlilik sadece etik bir sorumluluk değil; aynı zamanda inovasyon, bağlılık ve kurumsal başarı için vazgeçilmez bir stratejidir.